Bal mumu, yaklaşık üç haftalık genç işçi arıların karın halkalarındaki mum salgı bezlerinden çıkan salgıdır. Balmumu, beyaz olarak salgılandıktan sonra hava ile temas ederek katılaşır, koyulaşır ve sarı renge dönüşür. Bal mumu arılar için hayati öneme sahiptir. Arılar petek gözlerini örmek için bal mumu üretirler ve bal mumunu altıgen şeklinde işleyerek petekleri oluştururlar. Oluşturulan bu peteklerde dönemsel olarak hem ballarını depolar hem de yavrularını büyütürler. Yumurtlama döneminde ana arı, her bir petek gözüne yumurta bırakır. Bırakılan bu yumurtalar, tüm gelişim süreçlerini petek gözünde tamamlar. Larva döneminden, kanatlanıp uçana kadar petek gözlerinde yaşayan arılar, en savunmasız anlarında bal mumu sayesinde hayatta kalırlar.
Arılar, bal yapma dönemlerinde ise balmumundan petekleri bal depolama alanı olarak kullanır. Arılar, çiçek nektarlarını bala dönüştürdükten sonra oluşturulan bu balın petek gözlerinde bir süre beklemesi ve olgunlaşması gerekir. Arılar peteklere depoladıkları balların üzerini sır tabakasıyla kapattıkları zaman bal olgunlaşmış ve sağıma hazır hale gelmiş demektir. Salgılanan bu sır tabakası da yine bal mumundan üretilir ve son derece kıymetli bir arı ürünüdür. Bal mumunun kimyasal yapısında; alkali esterler, serbest yağ asitleri, hidrokarbonlar, serbest alkoller bulunur. Bal mumu 62-65 °C‘de tamamen erir. Yoğunluğu 0.95 olduğu için eritildiği zaman su yüzeyinde toplanır.
Bal mumu üretimi oldukça zor ve meşakkatlidir. Kovandan alınan petek balların üzerindeki sır tabakası; sır bıçağı, sır rulosu, sır tarağı gibi geleneksel yöntemlerle kaldırılır. Sonrasında bal sağım makinesine konulan çerçeveler, makinenin içinde yüksek hızda döndürülür, oluşturulan merkez kaç kuvvetinin etkisiyle, ballar kazanın içine süzülürken geriye petekler kalır. Bu şekilde 100 kg bal sağımı yapan arıcı kalan peteklerden 1 kg civarında bal mumu elde edebilir.
Sağımdan arta kalan mumlar 120 derecede ısıtılır, yabancı maddeler ayrıştırılır ve levha haline getirilir. Böylece kalan bal mumları gelecek bal sezonuna kadar saklanmış olur. Bal mumunda kaliteyi belirleyen faktör mumun rengidir. Limon sarısına yakın renkte olanlar birinci kalite en kıymetli bal mumlarıdır. Bu mumlar petekli ballardaki sır tabakasından elde edilmiş olup özellikle kozmetik amaçlı kullanıma uygundur. Bazı satıcılar mumun rengini açmak için içerisine petrol yan ürünü olan parafin karıştırırlar. Bal mumu kullanmak isteyen tüketiciler parafin karıştırılmış hileli ve sahte bal mumlarına karşı dikkatli olmalılardır.
Nerelerde kullanılır?
